روزنامه وطن امروز
1397/02/25
مأموریت بعید!
پارسا رافع: مواضع دولت ایران در روزهای منتهی به خروج آمریکا از برجام، درباره واکنش احتمالی ایران به این اقدام آمریکا بسیار صریح و محکم بود. از خروج قطعی از برجام تا خروج از ان‌پی‌تی و... مواردی بودند که دولت حسن روحانی دولت آمریکا را از این اقدامات ایران برحذر می‌داشت. با این حال اما آمریکا رسما از برجام خارج شد و در مقابل دولت ایران نه‌تنها به هیچ‌کدام از هشدارهایی که نسبت به خروج آمریکا از برجام می‌داد عمل نکرد بلکه حالا محمدجواد ظریف از سوی حسن روحانی مامور شده در 3 سفر به چین، روسیه و بلژیک، با مقامات کشورهای باقیمانده در برجام ملاقات کند تا شاید راهی برای زنده نگه داشتن برجام و ادامه این توافق با کشورهای باقیمانده پیدا شود. به گزارش «وطن‌امروز»، دولت روحانی در مواضع رسمی و علنی خود می‌گوید برای آنکه ایران در برجام بماند و تعهدات هستهای خود را همچنان اجرا کند، باید اروپا تضمینهای لازم را برای تحقق منافع و اهداف ایران در این توافق هستهای ارائه دهد. یعنی بر اساس آن چیزی که دولت روحانی در ظاهر می‌گوید ایران به شرطی در برجام می‌ماند که تعهدات طرف مقابل اجرایی شود و تضمینهای لازم نیز برای تداوم اجرای این تعهدات ارائه شود. در گوشه و کنار، برخی اخبار تاییدنشده مبنی بر احتمال برقراری مراودات مالی بین ایران و اروپا با واحد پولی غیر از دلار یا تشکیل صندوق خسارت برای جبران هزینه‌‌های شرکتهای مشمول جریمه‌‌های آمریکا شنیده میشود. اینها به عنوان بخشی از راهکارهای ممکن برای دادن تضمین به ایران برای ماندن در برجام مطرح میشود اما به اعتقاد کارشناسان همه اینها در شرایطی است که اروپا عزم و اراده مقابله و مناقشه با آمریکا بر سر توافق هستهای را داشته باشد. آیا اروپا اراده لازم برای مقابله با آمریکا در دفاع از برجام را دارد؟در شرایطی که وزیر امور خارجه دولت حسن روحانی برای اجرای ماموریت نجات برجام، پس از چین و روسیه حالا وارد بلژیک شده تا با وزرای خارجه 3 کشور اروپایی حاضر در برجام مذاکره کند، مقامات آمریکایی گفتهاند در حال تلاش هستند تا از طریق اروپا توافق با ایران بر سر دائمی کردن محدودیتهای هستهای، محدود کردن برنامه دفاع موشکی و تغییر سیاست‌‌های منطقه‌ای ایران را محقق کنند. آنگونه که آمریکایی‌ها می‌گویند، این آمریکا و اروپا هستند که برای زنده ماندن برجام شرط می‌گذارند، نه ایران. در حالی که دولت ایران می‌گوید برای ماندن در برجام باید از اروپا تضمین‌‌‌هایی درباره تحقق اهداف ایران از توافق هستهای بگیرد حالا آمریکایی‌ها نشان دادهاند برای آنکه مزاحم تداوم همکاری سایر اعضای 1+5 با ایران نشوند، باید شروط ترامپ درباره 3 موضوع
قید شده محقق شود. طی ماه‌‌های اخیر بارها مقامات 3 کشور اروپایی حاضر در برجام در اظهارنظر‌‌های مختلف اعلام کرده‌‌اند با برنامه و سیاست ترامپ علیه ایران همراه هستند. فرانسه، انگلیس و آلمان اعلام کرده‌‌اند با نگرانی‌‌‌های ترامپ درباره برنامه دفاع موشکی و سیاست‌‌های منطقه‌ای ایران هم‌نظرند و تلاش می‌کنند درباره این موضوعات نیز ایران را ناچار به پذیرش مطالبات جدید کنند. حالا در روزهایی که آمریکا رسما از برجام خارج شده، به نظر می‌رسد بازی جدید آمریکا و اروپا که اخیرا تحت عنوان بازی «پلیس خوب/ پلیس بد» مطرح شده، کلید خورده است. حالا ماجرا اینگونه است: دولت ایران در ظاهر برای ماندن در برجام و تداوم اجرای تعهدات برجامی خود، خواستار گرفتن تضمینهای محکم از اروپاست. در آن سو نیز آمریکا ممانعت نکردن از اجرای تعهدات کشورهای باقیمانده در برجام را مشروط به محقق شدن 3 شرط خود برای توافق با ایران می‌داند. یعنی به شرطی که 3 شرط مزبور محقق شود، مانع ارائه تضمین اروپا به ایران نخواهد شد. در این حالت اساسا تضمین مصداق همان ماجرای نخود سیاه است، چراکه در اصل، ماجرا درباره کمیت یا کیفیت تضمین از اروپا برای عدم خروج ایران از برجام نیست بلکه مربوط به شروط آمریکا برای ادامه برجام بین ایران و 5 کشور باقیمانده است. مایک پمپئو بامداد دوشنبه در مصاحبه با برنامه «Face The Nation» شبکه سی‌بی‌اس در پاسخ به این سوال که چرا «دونالد ترامپ»، رئیس‌جمهور آمریکا تلاش نکرد برجام را اصلاح کند، گفت: «ما این کار را انجام دادیم. تلاش‌مان را کردیم». او ادامه داد: «رئیس‌جمهور اهدافی را تعیین کرد. او در 2 هفته اول [حضور من در سمتم] من را مأمور این کرد که با همکاری اروپایی‌ها این کار (اصلاح برجام) را انجام دهم؛ به‌رغم آنکه، کار قبل از ورود من به وزارت خارجه شروع شده بود و ما هیچ‌گاه به توافق نمی‌رسیدیم. اروپایی‌ها به زبان ساده با الزامات مربوط به اصلاح برجام موافقت نمی‌کردند». پمپئو در ادامه اضافه کرد دولت آمریکا به همکاری با طرف‌های اروپایی برای رسیدن به توافق جدید ادامه خواهد داد. او گفت: «رئیس‌جمهور ترامپ و رئیس‌جمهور مکرون هر دو گفتهاند ما خواهان توافقی بزرگ‌تر هستیم؛ هفته‌های آینده، سخت برای این تلاش خواهیم کرد... اگر بتوانیم از اروپایی‌ها بخواهیم این کار را انجام بدهند، کار شگفت‌انگیزی خواهد بود». وزیر خارجه آمریکا از توافق هستهای برجام هم انتقاد کرد و مدعی شد این توافق، آنچه به ادعای وی رفتارهای «مخرب» ایران است را افزایش داده است. او گفت: «اساساً اتفاقی که در زمان برجام افتاد این بود که ثروت‌اندوزی ایرانی‌ها، رفتارهای مخرب آنها را تشدید کرد. پولی که داشتند و صرف پرتاب موشک به سمت ریاض و اسرائیل می‌شد و جان آمریکایی‌ها را به‌خطر می‌انداخت، حاصل منفعت‌های اقتصادی‌ای بود که از برجام به دست آورده بودند. رئیس‌جمهور ترامپ می‌خواهد آنها را از این ثروت‌ها محروم کند». به گزارش فارس، پمپئو افزود: «امیدواریم آقای [حسن] روحانی [رئیس‌جمهور ایران] هم، که خود را غربی می‌پندارد، بازداشت‌شدگان ایران را آزاد کند. او درباره این واقعیت صحبت می‌کند که می‌خواهد شرکتهای اروپایی آنجا بمانند. حداقل کاری که او می‌تواند انجام دهد، این است که تمام افرادی را که کشورش، کشور آقای روحانی، نگه داشته، آزاد کند». وی در پاسخ به این سوال که آیا هدف از این گفت‌وگوها دستیابی به توافقی جدید با ایران است یا تشکیل ائتلافی علیه ایران، گفت: «می‌خواهیم ائتلافی تشکیل دهیم که نه‌تنها برنامه هستهای ایران را که آنها هنوز انکارش می‌کنند، به عقب براند... اما این فقط پرونده هستهای نیست، بلکه برنامه موشکی آنها هم خواهد بود. تلاش‌های آنها برای تقویت حزب‌الله هم خواهد بود که تهدیدی علیه اسرائیل است و کاری که آنها دارند در یمن انجام می‌دهند تا به عربستان موشک شلیک کنند».
کد وزارت خزانه‌داری درباره شروط ترامپ
وزیر خارجه آمریکا به گونه‌ای سخن گفته که نشان می‌دهد میان آمریکا و اروپا یک تقسیم کار مشخص انجام شده است. به عبارتی آمریکا از برجام خارج شده، تحریم‌‌‌هایی علیه ایران وضع کرده، آنگاه اروپا را جلو فرستاده است تا امتیازات بیشتری از ایران بگیرد تا اروپا در قبال دریافت امتیازات جدیدتر از ایران، همان تعهدات برجامی خود را انجام دهد. وزیر خزانه‌داری آمریکا نیز در همین راستا به گونه‌ای صحبت کرده که سناریوی بازی مشترک و تقسیم کار 2 سوی آتلانتیک علیه ایران را تقویت می‌کند. او تهدید کرده تحریم‌‌های جدید را تا زمان حصول توافق جدید اجرا خواهد کرد. استیون منوچین، وزیر خزانه‌داری آمریکا گفته آمریکا تا زمان برقراری یک توافق جامع با ایران اعمال تحریم علیه ایران را در اولویت قرار خواهد داد. به گزارش تسنیم، او با بیان اینکه تحریم‌ها «تهدید تو خالی» نیست، گفت: «آنها واقعی هستند و ما تا زمانی که ایران توافقی جامع را امضا کند که مانع دستیابی‌اش به سلاح هستهای شود، آنها را ادامه خواهیم داد».
بسته اروپا یا سفارش ترامپ!
فضای پیش روی توافق هستهای میان ایران و 1+5 کاملا مشخص است. آمریکا از برجام خارج شده است. با خروج آمریکا توازن برجام به هم خورده است. اروپا برای ادامه دادن برجام با همین وضعیت فعلی نمی‌تواند تضمینهای لازم را به ایران بدهد چراکه با سیاست‌‌های تنبیهی آمریکا مواجه خواهد شد. آمریکا نیز شرط پذیرش ادامه برجام میان ایران و 5 کشور باقیمانده را محقق شدن 3 شرط ترامپ درباره دائمی شدن محدودیتهای برنامه هستهای، محدود شدن برنامه دفاع موشکی و تغییر در سیاست‌‌های منطقه‌ای ایران می‌داند. حالا در آستانه دیدار ظریف با وزرای خارجه تروئیکای اروپایی در بروکسل، برخی منابع از بسته پیشنهادی اروپا به ایران خبر دادهاند. حمید بعیدی‌نژاد از عوامل به بار آمدن برجام که حالا سفیر ایران در لندن است، در صفحه توئیتر خود با اشاره به تماس تلفنی ترزا می، نخست‌وزیر انگلیس با حسن روحانی نوشت: خانم ترزا می، نخست‌وزیر انگلیس در گفت‌وگوی تلفنی با حسن روحانی، رئیس‌جمهوری ایران به وی اطلاع داده است که انگلیس، فرانسه و آلمان روز سه‌شنبه در بروکسل بسته‌ای از پیشنهادات را به ظریف ارائه خواهند داد برای حفاظت از اجرای برجام که این اطمینان را به ایران می‌دهد که از منافع اقتصادی توافق هستهای بهره‌مند خواهد شد.
ظریف: بزودی مشخص خواهد شد
به نظر می‌رسد آنچه به عنوان بسته پیشنهادی اروپا به ایران مطرح شده، بیشتر همان سازوکار طرح مطالبات بیشتر از ایران برای تحقق شروط ترامپ و امکان ادامه دادن توافق هستهای است. اگرنه به اعتقاد کارشناسان، اساسا اروپا نه توان مقابله با آمریکا دارد و نه اساسا به لحاظ فنی می‌تواند موسسات و شرکتهای صنعتی و تجاری را برای همکاری با ایران ترغیب یا اجبار کند.
این درحالی است که محمدجواد ظریف پس از دیدار با همتای روس خود در مسکو، قبل از عزیمت به بروکسل در پیامی توئیتری درباره دیدارهای اخیر خود در چین و روسیه و رایزنی‌هایش درباره برجام گفت: «بزودی مشخص خواهد شد که چطور گروه 1+4 می‌تواند منافع ایران در برجام را تضمین کند».
تضمین دست دوم!
تجربه مذاکرات هستهای ایران و اروپا نشان داده قاره سبز در مقابله با آمریکا ماهیت مستقلی ندارد. به همین خاطر اینکه گفته شود اروپا در واکنش به خروج آمریکا از برجام، با این کشور وارد مناقشه میشود و برای حفظ برجام و تداوم حضور ایران در این توافق، به ایران تضمینهای لازم را می‌دهد، غیر واقع‌بینانه است. ماجرای اظهارات قابل تامل حسن روحانی درباره نسبت اروپا و آمریکا بارها مورد استفاده رسانه‌های منتقد دیپلماسی دولت حسن روحانی قرار گرفته است. بازخوانی برخی نظرات روحانی دراین‌باره، آن هم در دورانی که هنوز رئیس دولت نشده بود، قابل تامل است. روحانی در صفحه 151 کتاب خود درباره مذاکرات هستهای با اروپا در دولت اصلاحات می‌نویسد: «درباره مذاکره با آمریکا در زمینه هستهای هم بحث‌هایی وجود داشت که در نهایت مورد موافقت قرار نگرفت. استدلال موافقان این بود که در ماجرای افغانستان و عراق، با آمریکا مذاکره کرده‌ایم- درست است که با حضور نماینده سازمان ملل بود - پس سومین مورد آن هم می‌تواند موضوع هستهای باشد و از آنجا که اروپایی‌ها قدرت دست دوم جهان هستند، لذا ممکن است راحت‌تر بتوانیم با آمریکایی‌ها به توافق برسیم». در صفحه 366 این کتاب درباره تحریم آمریکا هم آمده است: «رفع تحریم‌ها و محدودیتهای معامله با ایران از آنجا که بخشی از تحریم‌ها و محدودیت‌ها اصالتاً از سوی آمریکا وضع شده است؛ اگر آمریکا آمادگی همراهی و رفع این موارد را نداشته باشد، طرف اروپایی توان تأمین تمام نظرات ایران را در مذاکرات ندارد». روحانی همچنین در صفحه 376 نوشته است: «در ضمن، اروپایی‌ها می‌گفتند بر فرض اینکه این تحریم‌ها را برداریم، شما باید مشکل‌تان را با آمریکا نیز حل کنید، برای اینکه در شرایط تحریم آمریکا، شرکتهای ما با شما کار نمی‌کنند». در صفحه 427 کتاب نیز آمده است: «ما در مذاکرات، به اروپایی‌ها می‌گفتیم شما نمی‌توانید بدون آمریکا اقدام مهمی انجام دهید. البته این بحث بین خودمان هم مطرح بود، بویژه آنکه در بحث تحریم‌ها و کالاهای دومنظوره، بدون موافقت آمریکا کاری از آنها ساخته نبود».
